سبک‌های معماری به زبان ساده: معماری باروک

در یک نگاه گذرا، معماری باروک نماینده سبکی از معماری است که تکنیک‌های ساختمان‌سازی از دوره رنسانس را به نمایش می‌گذارد. البته معماری باروک کاملا مجزا است و حالت تئاتر گونه دارد. در این سبک از معماری عناصر کلاسیک را عمدا تغییر داده‌اند، بنابراین ساختمان‌های این سبک معماری بسیار خودنمایی می‌کنند و احساسات انسان را بر می‌انگیزانند.

معماری سبک باروک چیست؟

معماری باروک، سبکی مجلل از ساختمان‌سازی است که ریشه آن به قرن 17 میلادی در ایتالیا برمی‌گردد. عصر باروک به مدت دو قرن ادامه داشت و بر اشکال هنرهای متعددی تاثیرگذار بود.

نقاشی و مجسمه‌سازی در سبک باروک، جزیی اساسی در ساختمان‌ها در ایتالیا و سرتاسر اروپای غربی شده و در واقع، معماران سازه‌‌هایی مانند کلیساها را مانند مجسمه‌های بزرگی زیبا می‌کردند و به طور کلی آذین بندی و تزئینات فراوان جزو ویژگی‌های این سبک معماری است.

تاریخچه این سبک معماری:

در این بخش از مقاله به مروری اجمالی بر تاریخچه سبک معماری باروک در قاره‌های مختلف می‌‌پردازیم:

شروع از ایتالیا:

معماری باروک در جواب به یک دوره پر آشوب در قرن 16 و در ایتالیا پدیدار گشت. کسانی که صاحب قدرت بودند، می‌خواستند که معماری و هنر را به عنوان وسیله‌ای برای نمایش قدرت، ثروت و برتری به کار گیرند. این نشانه‌ها را نمی‌توانید در هیچ کجا به اندازه کلیساهای کاتولیک که در پاسخ به بدعت پروتستان‌ها بود پیدا کنید.

در طول این دوره، رهبران مذهبی توانستند اشکال فرهنگ و هنر را به اهتزار در بیاورند و این سبک کار به شهرت رسید. برای کلیسای کاتولیک مهم‌ترین روش برای حفظ و نگهداری این تاثیر، این بود که کلیساهای جامع با شکوهی بسازند.

هنرمندان و معمارانی که برای این کار به کار گرفته و استخدام شده بودند، شروع به احیاء دوباره مفاهیم زیباشناسی و واقع‌گرایانه از دوره رنسانس کردند؛ اما این بار این کار را با استفاده از تزئینات فوق‌العاده زیاد و عجیب و غریب انجام دادند. در طول دوران باروک، هنرمندان تکنیک‌های جدید متعددی را گسترش دادند و قصدشان برانگیختن احساسات و وفاداری بود.

گسترش در سرتاسر اروپا و جنوب آمریکا : 

بعد از اینکه پاپ و دیگر قانون‌گذاران کاتولیک شروع به ساختن این ساختمان‌ها کردند، این سبک به سرعت در سرتاسر اروپا رواج پیدا کرد و از آنجا به کشورهای مستعمره آمریکای جنوبی نیز رسید. سبک باروک در آمریکای شمالی کمتر دیده می‌شود و علت آن این است که در آن زمان این منطقه به تازگی مستعمره شده بود.

ساختمان‌های سبک باروک بسته به کشوری که در آن ساخته می‌شد، تفاوت‌های نامحسوسی داشتند. همانطور که سبک باروک محبوبیت پیدا می‌کرد، در جاهای مختلف ویژگی‌های اصلی آن تغییر پیدا کرد تا منطبق بر سبک زندگی آن جامعه باشد. در بیشتر موارد، ساختمان‌ها تزئینات بسیار زیادی دارند و عناصر و المان‌ها را با هم ترکیب کرده‌اند که این کار غیرمعمول به نظر می‌رسد و گاهی به اتمام نرسیده است. دو نمونه مشهور معماری باروک کلیسای “سانتا سوزانا” و “کاخ کاسرتا” در ایتالیا هستند.

ویژگی‌های معماری سبک باروک:

تفاوت قائل شدن بین سبک‌های معماری چالش برانگیز است، مخصوصا زمانی که سازندگان فرم‌هایی را از سبک‌های مختلف در آن به کار می‌برند. در سبک معماری باروک این عناصر و المان‌های کلیدی به وضوح به چشم می‌آیند:

• گنبدها یا قبه‌های بزرگ: این گنبدها عموما در مرکز بنا ساخته شده‌اند.

• تزئینات و نقوش برجسته: جزئیات به شکل باورنکردنی پیچیده هستند که به مقدس بودن و شکوه فضا می‌افزایند.

• مجسمه‌های طلاکاری شده در قسمت ورودی و خروجی: مجسمه‌ها از گچ یا مرمر ساخته شده‌اند و شامل رنگ‌ها و بافت‌هایی با تضاد بالا هستند.

• ویژگی‌هایی که جلب توجه می‌کنند: این ویژگی‌ها ممکن است شامل دیوارهای منحنی شکل، سقف‌های رنگ شده، سقف های طاقی شکل، ستون‌ها، مجسمه‌ها، آرک‌ها، طاقچه‌ها، فواره‌ها، کتیبه‌ها، سنگ فرش‌های شکسته و …. بیشتر این عناصر حس جنب و جوش را ساطع می‌کنند که به سبک پویشی شهرت دارد.
• سقف‌های دو پوش: این المان در سقف‌ها، ویژگی کلیدی معماری باروک فرانسوی است و بیشتر در کاخ‌ها و عمارت‌های ییلاقی به کار گرفته شده است.

حقایقی جالب در مورد سبک معماری باروک:

اما نکات جالبی در مورد این سبک معماری وجود دارد که توجه به آنها قابل تامل است:

همپوشانی باروک با معماری رنسانس

رنسانس بین سال‌های 1400 تا 1600 میلادی اتفاق افتاد و دوره باروک درست بعد از آن، ظهور پیدا کرد. بنابراین معماری باروک فرم‌های کلاسیک خود را هم از رنسانس و هم از رومی‌ها وام گرفته است. برای مثلا کلیسای سن پیترو در شهر واتیکان ویژگی‌هایی را داراست که از معماری رنسانس الهام گرفته است.

معماران و هنرمندان سبک معماری باروک اساتید نورپردازی

دوران باروک از اولین دوره‌هایی است که هنرمندان توجه زیاد و دقیقی به نورپردازی نشان دادند. اتمام کار بر این مبنا بود که نور چطور بر روی آن بنا منعکس خواهد شد. همچنین آنها به عمد بعضی نقاط را طوری طراحی می‌کردند که تضاد نور روشن و تاریک را نشان دهد و صحنه‌های نمایشی و درام خلق کنند. تاثیر این ایده را می‌توانید در بخش‌هایی از ساختمان‌ها که عمدا تاریک باقی می‌مانند، ببینید. این اتفاق در نقاشی‌ها هم رخ می‌دهد. این عمل در عالم هنر به نام “سیاه قلم” شناخته می‌شود.

پیوستگی معماری باروک و استعمار

مستعمرات اروپایی در تامین هزینه‌هایی تجملی که در این سبک معماری می‌بینیم بسیار کمک می‌کردند. به خصوص در کشورهای اسپانیا و فرانسه، پولی که از مستعمراتشان عایدشان می‌شد به فرمانروایان کمک می‌کرد که کاخ‌ها و عمارت‌های مجللی بسازند تا ویترینی برای نمایش قدرتشان باشد.

دوران مختلفی در سبک معماری باروک وجود دارد

سبک باروک از لحاظ زیبایی‌شناسی به دو بخش تقسیم می‌شود: سبک باروک مطلق و سبک اقتباسی گرفته شده از باروک. سبک باروک مطلق بیشتر در اروپای جنوب غربی در اولین قرن از دوره باروک رواج داشت. اما سبک اقتباسی باروک در شمال غرب اروپا و در سده دوم ترویج این معماری بین سالهای 1675 تا 1725 میلادی دیده می‌شود.

کلمه باروک به معنای مروارید ناصاف است

دوران باروک قرن‌ها بعد به این نام نام‌گذاری شد، با این هدف که تجمل و هنرهای به نمایش گذاشته شده بی اندازه آن دوران را در نام خود نهفته داشته باشد. عبارت باروک، کنایه از یک مدال یا سنجاق سینه فاخر مروارید است که در تمام دوران جلوه‌گری می‌کند.

به طور خلاصه معماری باروک یک سبک تئاتر گونه از ساختمان‌سازی است که در ایتالیا و در قرن 17 میلادی ایجاد شد. سازه‌های سبک معماری باروک عمدتا کلیساها، عمارت‌ها و قصرها بودند و اینها ویترینی برای نمایش ثروت، قدرت و زیبایی به حساب می‌آمدند. در آمریکای شمالی از معماری باروک خبری نیست، اما مضامین خاص مانند پویشگری و سبک نقاشی‌های سیاه قلم آن در سبک ساختمان‌ها و دیگر اشکال هنری به کار گرفته شده است.