برای رسیدن به محله فرحزاد باید از مسیری عبور کرد که دو سمتش میزهای خوش رنگ و لعاب خوردنی‌ها و تنقلاتی مثل آلوچه، لواشک، گردو، توت و باقالی به رهگذران لبخند می‌زند. در مسیر فرحزاد، جابه‌جا تبلیغات‌چی‌های رستوران‌ها و کافه‌ها از شما دعوت می‌کنند که خودرو را به پارکینگ اختصاصی‌شان ببرید و مهمان رستوران‌شان باشید.
فرحزاد محله خوش آب وهوایی که امروز بیشتر به خاطر رستوران‌ها و کافه‌هایش شناخته می‌شود، محله‌ای قدیمی در شهر تهران است. رستورانهای فرحزاد که در میان باغها و فضای طبیعی این محله برپا شده‌اند، با درختان کهنسال و قطور، یادگار قدمت طولانی این محله خوش آب و هوای و ییلاقی تهران هستند. برای آشنایی با روستای قدیمی و محله فرحزاد در این نوشتار با نیک‌بوم همراه باشید.
فره‌زادی که فرحزاد شد
درباره علت نامگذاری محله فرحزاد گفته می‌شود که در کتب قدیمی، اسم این روستا “فره‌زاد” نوشته شده. فره به معنای توشه و زاد به معنای زیاد است. دلیل این نامگذاری هم باغات پربار، آب زلال رودخانه و چمنزارهای این روستاست. در واقع مسافران فره‌زاد با توشه‌ای پر از میوه‌ها و محصولات از این روستا برمی‌گشتند و همین دلیل نامگذاری آن به فره‌زاد شده است. البته به مرور زمان، فره‌زاد تغییر شکل پیدا کرده و به فرحزاد تبدیل شده است.
یک روایت دیگر هم می‌گوید که این منطقه به نام پری‌زاد شناخته می‌شده. مردم معتقد بودند که ده در شب‌های بدون مهتاب، میزبان جن و پری بوده و برای همین اسم آن را “پری‌زاد” گذاشتند. بعدها اهالی پری‌زاد از دره به دامنه کوهپایه آمدند و پری‌زاد خالی از سکنه شد. بیشتر ارباب‌ها و خان‌های جدید، از طایفه فرح‌زادی‌ها بودند و اسم روستای جدید فرحزاد شد.
تاریخچه محله فرحزاد
محله فرحزاد بخشی از منطقه و روستاهای شمیرانات تهران است که در نوار شمالی شهر و امتداد کوهپایه البرز در شمال غرب تهران واقع شده. روستای فرحزاد دارای باغ‌های میوه با ده قنات پرآب بوده و اهالی این روستا در چمنزارهای سبز این روستا، دامداری وسیعی داشته‌اند. امروزه فقط دو قنات از آن ده قنات، باقی مانده و درمیان باغچه رستوران‌ها ردپای باغها را می‌توان یافت.
از گذشته‌های دور با وجود آب و هوای خنک و فضای سبز چمنزار و درختان پربار میوه توت، شاتوت، گردو، سیب ، آلو و… و آب زلال رودخانه پرآب، فرحزاد مقصد گشت و گذار تابستانی تهرانی‌ها بوده است. قدمت این روستا را هشتصد سال ارزیابی می‌کنند.
درگذشته شغل بیشتر مردم این محله کشاورزی بوده است و محصولات خود را برای فروش به سه راه طرشت می‌بردند.
در مسیر زائران امامزاده داوود
وقتی نگاهی به گذشته فرحزاد می‌اندازیم، وجود امامزاده داوود در نزدیکی روستای فرحزاد را می‌توان یکی از عوامل موثر در رونق گرفتن گردشگری این روستا دانست.
در قدیم زائران امامزاده داوود، برای رسیدن به امامزاده، از مسیر فرحزاد عبور می‌کردند. خوش آب‌و‌هوایی و سرسبزی این منطقه، این روستا را به محلی برای اتراق زائران امامزاده داوود تبدیل کرده بود. چنان‌که در مسیر رسیدن به مقصد، شب را در فرحزاد می‌ماندند؛ در قهوه‌خانه، غذاخوری و مسافرخانه فرحزاد خستگی راه را به در می‌کردند و صبح با قاطرهای اهالی فرحزاد و از مسیر یونجه‌زار سرسبز به سمت امامزاده پیش می‌رفتند.
بعدها با جایگزینی مسیر روستای کن به سمت امامزاده داوود، این مسیر از رونق حضور زوار افتاد. اما قهوه‌خانه‌ها و باغچه رستورانهای امروز، یادگار اتراق زائران امامزاده در این مسیر هستند.
تخریب باغ‌های فرحزاد
در گذر زمان و با ساخت‌و‌سازها و تغییراتی که در بافت ساکنان روستا به وجود آمد، روستای فرحزاد دستخوش دگرگونی شد. به مرور زمان و با ساخت ساختمان‌های نوساز، بسیاری از باغ‌های منطقه خشک و محدوده این روستا که از میدان کتاب فعلی هم جلوتر می‌رفت، تار و مار شد.
ساختن بزرگراه یادگار امام که درست از دل فرحزاد عبور می‌کند، حالا این منطقه را به فرحزاد شمال و فرحزاد جنوب تقسیم کرده است.
اولین مهاجران محله فرحزاد
متون تاریخی، اولین مهاجران به فرحزاد را ساداتی معرفی می‌کنند که هشتصد سال پیش به این منطقه مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شدند. فرحزاد دارای دو امامزاده به نام‌های امامزاده صالح(ع) فرحزاد (که قدمت بنای آن به دوره صفوی می‌رسد) و امامزاده ابوطالب(ع) است. در حال حاضر هم منطقه فرحزاد به منطقه‌ای مهاجرنشین معروف است. ساکنان این منطقه را مهاجران افغانستان، کرد، لر، قزوینی، خلخالی و قوچانی تشکیل می‌دهند.
موقعیت فعلی محله فرحزاد
محله فرحزاد با جمعیت حدود ۲۰ هزار نفر در منطقه ۲ شمال تهران و در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است.
محله فرحزاد در شمال محله شهرک غرب واقع شده و از غرب به رودخانه و دره فرحزاد، پونک و شهرک مسکونی نفت منتهی می‌شود؛ از شرق به منطقه بهرود، تپه‌های بین فرحزاد و شهرک‌های مسکونی و از جنوب به خیابان‌های کوهستان و صحرا و در نهایت بزرگراه یادگار امام می‌رسد. این محله از شمال به رشته کوه‌های البرز منتهی می‌شود.
برای رسیدن به منطقه فرحزاد شمال، باید از بزرگراه یادگار امام جنوب وارد این منطقه شد. در بدو ورود به این خیابان، باغ‌هایی که در حال حاضر تبدیل به کافه و باغچه رستوران شده‌اند، به چشم می‌خورند. این منطقه در حال حاضر یکی از پرترددترین مناطق گردشگری تهرانی‌هاست که در آخر هفته‌ها ترافیک سنگینی دارد.
صف رستوران باغچه‌های فرحزاد تا میدان فرحزاد ادامه دارد و از آنجا بافت مسکونی شروع می‌شود. بافت مسکونی این محله با وجود کوچه پس کوچه‌های باریک و توان مالی ضعیف ساکنان مهاجر آن نوسازی نشده و فرسوده است.
محله‌های معروف فرحزاد
از مهم‌ترین محله‌های این محدوده می‌توان از محله بالا، محله پائین، محله سرآسیاب، محله پاچنار، محله بهاران، محله سرچشمه، محله سرقبرستان، محله روخانه، محله آبشار، محله امامزاده صالح، کوچه امامزاده ابوطالب، محله خلخالی‌ها، مرغداری، ارغوان، گلبرگ، ایثار و کوچه لالی نام برد.
دره فرحزاد یکی از نقاطی است که به‌دلیل تجمع افراد معتاد، بزهکار و کارتن‌خواب‌ها از نظر امنیت و سلامت خوشنام نیست. این منطقه هر از گاه توسط نیروی انتظامی از حضور معتادان و فروشندگان موادمخدر پاکسازی می‌شود؛ اما همچنان این منطقه محل تجمع این افراد است.
همین موضوع باعث شده که بسیاری از اهالی اصیل محله فرحزاد ، به محله دیگری نقل مکان کنند. برخی از سکنه اصیل و قدیمی فرحزاد نیز در قالب شورایاری فرحزاد تلاش می‌کنند تا این منطقه را با احیای قنات‌ها و پاکسازی محل بار دیگر احیا کرده و باغ‌های رو به نابودی را نجات دهند.
مکان‌های تفریحی محله فرحزاد
محله فرحزاد دارای باغچه‌ها و رستورانهای فراوانی است که از جمله معروف‌ترین آنها می‌توان از باغچه خانوادگی رضا، باغچه امپراطوری، رستوران خانوادگی سالار، رستوران خانوادگی اناران، رستوران گل یخ، رستوران عرشیا، باغچه خانوادگی پالیز، باغچه خانوادگی کسری، رستوران باغچه میلاد، رستوران نمونه و باغچه رستوران حسین نام برد.
درعین حال تفرجگاه‌های متعددی هم در محله فرحزاد و یا در نزدیکی این محله هستند که عبارتند از:
- توتستان‌های پربار در منطقه که در فصل توت، می‌توان از محصولات خوشمزه این باغها تهیه کرد.
- قهوه‌خانه‌های قدیمی در این منطقه که بیشتر پاتوق پیرمردها هستند.
- بوستان دریا که در بلوار فرحزاد، خیابان صفا قرار دارد.
- بوستان نهج‌البلاغه
حمل و نقل عمومی
اهالی محله فرحزاد به شیوه‌های مختلفی به وسایل حمل و نقل عمومی دسترسی دارند؛ آنها با اتوبوس و تاکسی می‌توانند خودرا به ایستگاه متروی میدان صنعت رسانده و سپس با مترو به گوشه گوشه شهر سفر کنند.
اتوبوس و تاکسی
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به محله فرحزاد، در سه‌راه فرحزاد (واقع در بزرگراه یادگار امام) واقع شده است. در عین حال از ایستگاه‌های اتوبوس واقع محلات مجاور از جمله سعادت‌آباد و شهرک‌غرب نیز می‌توان به فرحزاد دسترسی پیدا کرد.
مترو
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به محله فرحزاد، ایستگاه متروی میدان صنعت است که با یک تاکسی می‌توان از آنجا به فرحزاد رسید.
پمپ بنزین
پمپ‌بنزین فرحزاد در اتوبان یادگار امام شمال، بعد از تقاطع نیایش قرار دارد.
سخن آخر
اگرچه در سال‌های اخیر تدریجا از میزان باغ‌های منطقه کاسته و به تعداد ساختمان‌های محله فرحزاد اضافه شده، ولی وجود درختان فراوان در این منطقه و جاری بودن رودخانه و واقع شدن در دامنه کوه‌های البرز، محله فرحزاد را تبدیل به محله‌ای خوش آب‌و‌هوا کرده است.
در عین‌حال محله فرحزاد یکی از مناطق گردشگری تهران و محل خوبی برای کسب درآمد است و از سوی دیگر شروع روند ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده فرحزاد، امتیاز مثبتی برای این محله محسوب شده و افراد زیادی را به این منطقه جلب کرده است.
