محله طرشت قدیمی‌ترین محله غرب تهران است که روزگاری روستایی سرسبز و پر از باغ‌های میوه و کشتزار بوده. در حقیقت می‌توان طرشت را مهد و مادر بسیار از محله‌های غرب تهران دانست.
محله‌های آریاشهر، ستارخان، دریان‌نو، باغ‌فیض، بلوار فردوس و … همگی روزگاری جزو باغ‌های میوه، زمین‌های زراعی یا بایر روستای هزار ساله طرشت بوده‌اند که به تدریج از طرشت جدا و خود به محله‌های مستقلی تبدیل شدند.
طرشت امروزه یکی از محله‌های نیمه مدرن غرب شهر تهران است که هنوز باغ‌های توت و درختان قطور دهکده طرشت را در بافت این محله می‌توان پیدا کرد. حالا طرشت محله‌ای است که با وجود دانشگاه معروف و معتبر صنعتی شریف، به محله محبوب دانشجویان و استادان رشته‌های مهندسی تبدیل شده است.با نیک بوم در این نوشتار همراه باشید برای گشت و گذار در محله قدیمی طرشت و خاطراتی که این روستای سالهای دور از تهران قدیم دارد و البته حال و هوای امروزش.
محله طرشت کجاست؟
محله طرشت در جنوب غرب پایتخت و در ناحیه پنج منطقه 2 شهرداری تهران قرار دارد. این محله از شمال به بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، از جنوب به خیابان آزادی، از شرق به بلوار شهید تیموری و شهید اکبری و از غرب به بزرگراه محمدعلی جناح منتهی می‌شود.
این محله در شمال شرقی برج آزادی واقع شده و محله‌های آزادی، استاد معین، صادقیه، محله دریان نو و شهرک آپادانا همسایگان این محله هستند.
بلوار صالحی، بلوار جواد اکبری، خیابان تیموری و خیابان چوب‌تراش، خیابان‌های اصلی طرشت هستند.
پیشینه محله طرشت
می خواهیم به سالیان دور برویم؛ زمانی که تهران در جهات چهارگانه به هر جهت پیش نرفته بود و ارتفاع ساختمان‌های آن به آسمان نمی‌رسید.
محله طرشت خوب یادش هست که زیر این انبوه به هم پیچیده ساخت و ساز و برج و آپارتمان، روزگاری باغ‌های میوه و کشتزار بوده است. طرشت در آن زمان، یعنی سال‌هایی که قاجار تصمیم گرفت که تهران را به‌عنوان پایتخت سیاسی خودش انتخاب کند، روستایی خوش آب و هوا و سرسبز در غرب تهران و در واقع خارج از تهران بوده است.
روستای طرشت در کنار روستای کن در شمال غرب تهران و ری در جنوب، همزمان از روستاهای مهم تهران قدیم بوده‌اند. محصولات باغ‌ها و مزارع طرشت، مواد غذایی تهران را تامین می‌کرده است.
در حال حاضر اگر در این محله قدیمی بچرخید، کوچه باغ‌هایی با دیوارهای کاهگلی، باغ‌های میوه و درختان توت کهنسالی را می‌بینید که از روزگار روستایی این محله باقی مانده‌اند.
دلیل نامگذاری محله طرشت
روایتی هست که ناصرالدين شاه با ديدن اين روستا که بسیار خوش آب و هوا و سرسبز مثل رشت بوده، عنوان “طرح رشت” به ذهنش رسید و این محله به طرح رشت معروف شد و بعدها طرشت نامیده شده. تاریخ نویسان شهر تهران، طرشت را با نام‌های درشت و دوریست هم ثبت کرده‌اند.
سن و سال و پیشینه محله طرشت به بیش از هزار سال می‌رسد؛ تخمین این سن و سال برای طرشت، به این دلیل است که از زمان حکومت آل‌بویه و حتی قبل از آن، طرشت یکی از مراکز بزرگ آموزش و پرورش دانشمندان شیعی بوده است.
محمدبن احمد درشتی، نخستین محدث و فقیه و عالم بزرگ شیعه اولین کسی است که در طرشت مرکز علمی اسلامی شیعه تأسیس کرده است.
طرشت مهد علوم دینی
براساس منابع تاریخی، اسم شخصیت‌های مهمی به‌خصوص در زمینه علوم دینی شیعه، مثل حاج غلامحسین زاهد و شیخ عبدالله دورستی در تاریخ این محله ثبت شده است. شیخ عبدالله طرشتی یکی دیگر از عالمان مذهب شیعه است که در مدرسه طرشت درس اسلامی خوانده و در همین محله هم زندگی کرده و درگذشته است.
گفته شده که خواجه نظام‌الملک طوسی، وزیر معروف و مقتدر سلجوقی و بنیانگذار مدارس نظامیه، هر دو هفته یک‌بار، با وجود راه سخت و دشوار، برای حضور در محضر شیخ عبدالله طرشتی از ری به مدرسه دینی طرشت رفت و آمد می‌کرده است. بوستان طرشت که در ابتدا گورستان بوده و امروز به بوستان شهری تبدیل شده، حالا محل آرامگاه این معلم مکتب شیعه است.
بافت محله طرشت
در این منطقه خانواده‌های زیادی را پیدا می‌کنید که از سالهای دور بومی طرشت و در این محله ساکن بوده‌اند و با تعلق خاطری که به محل زندگی قدیمی، اصیل و خوش آب و هوایی که دارند قصد ترک این محله را هم ندارند.
وجود دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های تراز اول کشور در این منطقه، تاثیر زیادی در بافت اجتماعی و علمی این محله داشته است.
بسیاری از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف و استادان در این محله سکونت دارند. خوابگاه‌های دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه شریف و شرکت‌ها و آموزشگاه‌های مرتبط با دانشگاه صنعتی شریف هم بخش مهم دیگری از عوامل تاثیرگذار در بافت این محله هستند.
بخشی از این محله نیز به بورس تعمیرگاه‌های خودرو تبدیل شده و اهالی تهران از مناطق مختلف برای تعمیر خودروهایشان به این محله مراجعه می‌کنند.
دسترسی بزرگراهی محله طرشت
قرار گرفتن در مسیر بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری که یکی از شاهراه‌های اصلی شمال به جنوب غرب تهران است، بزرگراه شمال به جنوب جناح در غرب این محله و بزرگراه شمال به جنوب یادگار امام در شرق و خیابان آزادی در جنوب طرشت، دسترسی بزرگراهی خوبی به اهالی طرشت داده است.
اهالی طرشت برای دسترسی به اتوبوس‌های تندرو (بی آر تی) به خط اتوبوس تندرو میدان آزادی به دانشگاه علوم و تحقیقات در پونک که در بزرگراه محمدعلی جناح تردد می‌کند، دسترسی دارند.
از سوی دیگر ایستگاه‌های مترو طرشت، دانشگاه شریف، آزادی و ایستگاه متروی استاد معین در دسترس اهالی محله هستند.
مراکز خرید محله طرشت
محله طرشت از داشتن مراکز خرید و پاساژهای متعدد در داخل محله محروم است و عملا کسی برای پاساژگردی و خرید به طرشت نمی‌رود.
البته فروشگاه‌های تامین کننده مواد خوراکی و نیازهای روزمره به اندازه کافی در این محله به چشم می‌خورند و از همین رو، اهالی برای خرید به مشکل بر نخواهند خورد.
بازار میوه و تره بار طرشت، در نزدیکی بزرگراه یادگار امام از مراکز خرید مورد نیاز اهالی این محله است. مرکز خرید معین مال را هم می‌توان به عنوان نزدیک‌ترین مرکز خرید به محله طرشت معرفی کرد:
مرکز خرید معین مال
مرکز خرید و هایپر استار معین مال در نزدیکی میدان آزادی و در جنوب محله طرشت قرار دارد. این مرکز خرید چند طبقه در طبقه زیرزمین، هایپر استاری با انواع محصولات خوراکی و شوینده و.. دارد.
در طبقات بالایی این هایپراستار، فروشگاه‌های لباس، کفش، لوازم آرایشی، زیورآلات و… با قیمت‌های مناسب، محصولات خودشان را ارائه می‌کنند.
طبقه بالای معین مال، کافی شاپ و فودکورتی هست که چند رستوران و فست فود در آن پذیرای مشتریان معین مال و اهالی محله از جمله اهالی طرشت هستند. معین مال در خیابان آزادی، خیابان استاد معین قرار دارد.
فضاهای سبز طرشت
همانطور که گفته شد، طرشت یکی از قدیمی‌ترین روستاهای غرب تهران بوده که به مرور زمان، درگیر ساخت و ساز شهرنشینی شده است.
با این حال این محله، هنوز محله‌ای با حال و هوای خنک غرب تهران و با نشانه‌هایی از باغ‌های میوه به شمار می‌رود که خاطرات گذشته را در خود حفظ کرده و محله‌ای سر سبز و خوش آب و هواست. علاوه بر این، فضاهای سبز شهری متعددی هم برای استفاده اهالی در طرشت به چشم می‌خورد.
بوستان شهدای طرشت که آرامگاه و بقعه شیخ عبدالله طرشتی در آن قرار دارد، مهم‌ترین فضای سبز شهری طرشت است که در خیابان اکبری واقع شده. بوستان عزیزی در خیابان شهید صالحی و بوستان‌های جاوید، رزاقی، لطفعلی خان زند، پیام ، نسیم و نسترن از دیگر فضاهای شهری در دسترس اهالی محله طرشت هستند.
مراکز آموزشی محله طرشت
بدون هیچ تردیدی، دانشگاه صنعتی شریف، گل سرسبد مراکز آموزشی در این محله قدیمی است که با حضورش در طرشت، بافت این محله را به بافتی دانشجویی بدل کرده است.
علاوه بر این دانشگاه قدیمی، مدارس فراوانی هم در محله طرشت دایر شده‌اند که نیاز خانواده‌ها برای تحصیل دانش‌آموزانشان در مقاطع مختلف تحصیلی را برآورده می‌کنند. در ادامه با برخی از مراکز آموزشی این محله آشنا خواهیم شد:
دانشگاه صنعتی شریف
دانشگاه صنعتی شریف، یکی از مهم‌ترین مراکز علمی دانشگاهی کشور است که در جنوب منطقه طرشت واقع شده. این دانشگاه دولتی در سال 1344 به دستور محمدرضا شاه پهلوی و به سرپرستی پروفسور محمدعلی مجتهدی گیلانی با نام “دانشگاه صنعتی آریامهر” ساخته شد و از نظر بسیاری از دانش‌آموزان رشته ریاضی، محبوب‌ترین دانشگاه کشور است.
قبول شدن در دانشگاه شریف کار ساده‌ای نیست و از همین رو دانشجویانی که در کنکور برترین رتبه‌ها را کسب می‌کنند، موفق به قبولی در این دانشگاه می‌شوند. علاوه بر دارندگان مدال طلای دانش‌آموزی در المپیادهای ریاضی، فیزیک، شیمی و کامپیوتر، هر ساله تقریباً هزار نفر از بهترین رتبه‌های کنکور رشته ریاضی-فیزیک جذب دانشگاه صنعتی شریف می‌شوند.
دانشگاه شریف که به دانشگاه ام‌آی‌تی ایران معروف است، در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان که به وسیله مؤسسه معتبر تایم انجام می‌شود، رتبه 600 و در بین دانشگاه‌هایی که در 50 سال اخیر تأسیس شده‌اند رتبه 47 را داراست.
مریم میرزاخانی، استاد فقید دانشکده ریاضی دانشگاه استنفورد و نخستین زن برندهٔ مدال فیلدز از جمله دانش‌آموختگان دانشگاه شریف بوده است. وجود و حضور سالیان سال دانشگاه صنعتی شریف در محله طرشت، تاثیر زیادی در بافت این محله داشته و بسیاری از دانشجویان و اساتید دانشگاه شریف در حوالی این دانشگاه، محله طرشت را برای سکونت انتخاب کرده‌اند.
مدارس محله طرشت
محله طرشت علاوه بر دانشگاه شریف، دارای مدارس و مراکز آموزشی زیادی است که برخی از آنها عبارتند از:
- دبستان پسرانه شهید فرهاد حسینمردی در خیابان حبیبالله، خیابان قاسمی
- دبیرستان دخترانه غیردولتی یاران فاطمه در خیابان قلانی، خیابان آجرلو
- مرکز آموزشی علمی کاربردی شهید قدوسی قوه قضاییه در خیابان عزیزی، خیابان سلطان‌محمدی، خیابان اکبری
- دبستان دخترانه شهید فرهاد حسینمردی در خیابان حبیبالله، خیابان قاسمی
- دبستان دخترانه غیردولتی فرزانگان ایران در خیابان آزادی، کنارگذر آزادی، خیابان حسین مردی
- موسسه چرتکه کودکان هوشمند منطقه 2، بلوار صالحی، خیابان ولدخانی
کتابخانه علامه طرشتی
کتابخانه علامه طرشتی یکی از اماکن فرهنگی طرشت است که در کنار بقعه شیخ عبدالله طرشتی در بوستان طرشت قرار دارد. این کتابخانه دارای سالن مطالعه با ظرفيت 150 نفر، بخش مرجع و مخزن كتاب با بيش از 18 هزار و 500 جلد كتاب است.
مراکز بهداشتی درمانی محله طرشت
در محله طرشت بیمارستان وجود ندارد ولی دو درمانگاه در این محله واقع شده‌اند که اهالی برای نیازهای درمانی به این دو مرکز مراجعه می‌کنند. یکی درمانگاه آل یاسین است که خیابان شهید صالحی قرار دارد و دیگری درمانگاه شهید کاظمیان که در خیابان شهید قلانی واقع شده است.
مراکز مذهبی محله
محله طرشت با توجه به پیشینه‌اش که محل آموزش علوم دینی شیعه بوده، محله‌ای با بافتی مذهبی است و از همین رو، مراکز مذهبی متعددی دارد.
- مسجد حضرت علی‌اصغر (ع) در خیابان طرشت شمالی و خیابان عمار واقع شده است.
- مسجد امام حسن عسگری (ع) در خیابان طرشت جنوبی قرار دارد.
- مسجد امام موسی بن جعفر (ع) در خیابان شهید عباس اکبری جنوبی واقع شده.
علاوه بر مساجد این محله، چهار حسینیه به نام‌های حسینیه طرشت در خیابان طرشت شمالی، حسینیه شندآبادی‌ها در خیابان لطفعلی‌خان، حسینیه کندرودی‌ها در خیابان شهید قلانی و حسینیه قمر بنی‌هاشم در خیابان بایندری‌ها نیز میزبان اهالی طرشت در مراسم مختلف مذهبی هستند.
حسينيه طرشت جزو ابنیه قدیمی باقی‌مانده در طرشت است که يادگار حسينيه قديم ۲۰۰ سالهای است که در سال 57 بازسازی شد. علاوه بر مساجد و حسینیه‌ها، محله طرشت، یک بقعه قدیمی نیز دارد: بقعه آرامگاه شیخ عبدالله طرشتی از علمای شیعه که در بوستان طرشت در خیابان طرشت جنوبی واقع شده، از دیگر اماکن مذهبی طرشت است.
بقعه شیخ عبدالله طرشتی
بقعه شیخ عبدالله طرشتی از اماکن تاریخی و مذهبی طرشت است که به شکل مربع و با آجرهای بزرگ ساده ساخته شده و در حال حاضر پوششی گنبدی دارد. این بقعه به ثبت میراث فرهنگی هم رسیده است.
شیخ عبدالله طرشتی از فقهای شیعه قرن ششم بوده که در مدرسه دینی طرشت زندگی می‌کرده و در گورستان طرشت که امروز تبدیل به بوستان شهری شده، به خاک سپرده شده و مقبره‌اش همچنان باقی است.
بقعه شیخ عبدالله در سالهای اخیر بازسازی و ایوان و نمازخانه، آبدارخانه و حسینیه به آن افزوده شده است. این بقعه نرسیده به میدان آزادی، خیابان شهید اکبری در بوستان طرشت قرار دارد.
اماکن ورزشی محله طرشت
مجموعه ورزشی نیل در خیابان شهید علی حسینمردی و مجموعه ورزشی شهدای طرشت در خیابان طرشت جنوبی، مجموعه ورزشی انزو شعبه غرب طرشت در بلوار صالحی و همچنین مجموعه ورزشی الزهرا (س) در خیابان شهید عزیزی ورزشگاه‌های محله طرشت هستند که در دسترس اهالی این محله قرار دارند.
در عین حال دانشگاه صنعتی شریف نیز یک مجموعه ورزشی بزرگ شامل استخر، سونا و جکوزی را داراست که امکان دسترسی به برخی از این مراکز ورزشی برای عموم ، از جمله ساکنان طرشت وجود دارد.
سخن آخر
محله طرشت از محله‌های قدیمی تهران است که تاریخچه‌ای دیرینه دارد و در حقیقت در روستایی قدیمی به همین نام دایر شده. این محله، همچنان در حال نوسازی است و قابلیت بالایی برای ساخت و ساز دارد. وجود دانشگاه صنعتی شریف در محله طرشت، باعث شده تا در کنار سکونت دانشجویان، شرکت‌ها و دفترهای کار متعددی در طرشت توسط فارغ‌التحصیلان این دانشگاه راه‌اندازی شود.
در نتیجه بافت فرهنگی محله طرشت، بافتی دانشجویی، فرهنگی، علمی است و با توجه به امکانات موجود، این محله، منطقه مناسبی برای سکونت در بخش غربی پایتخت به شمار می‌رود.
